TCMB 23 Ekim Toplantı Tutanakları Yayımlandı: Enflasyon, Finansal Görünüm ve Para Politikası

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 23 Ekim’de gerçekleştirilen Para Politikası Kurulu toplantısına ait tutanakları yayımladı. Tutanaklarda son dönemde özellikle gıda kaynaklı fiyat gelişmelerinin enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışları aracılığıyla dezenflasyon sürecine yönelik riskleri artırdığı vurgulandı. Ayrıca enflasyon görünümünde bozulma olması halinde sıkı para politikası uygulanacağına dikkat çekildi.

Küresel Görünüm ve Emtia Fiyatları

Küresel düzeyde ticaret politikalarına ilişkin belirsizliklerin yüksek düzeyde seyrini sürdürdüğü, buna karşın 2025 için küresel büyüme tahminlerinde sınırlı bir iyileşme beklendiği belirtildi. Artan korumacılık, öne çekilmiş talebin etkilerinin azalması ve belirsizliğin uzaması gibi faktörler küresel büyüme için aşağı yönlü risk oluşturuyor. TCMB’nin dış ticaret ortakları ağırlıklı küresel büyüme endeksine göre 2025’te %1,9, 2026’da %2,3 büyüme öngörülüyor.

Enerji emtia fiyatları mevcut dönemde gerilerken, endüstriyel ve değerli metal fiyatları yükseliş eğilimini sürdürdü. Küresel enflasyon riskleri devam ederken, bir kısım merkez bankalarının politika faizlerini indirdiği gözlendi. Jeopolitik gelişmeler ve küresel belirsizlikler portföy hareketleri üzerinde dalgalanma yaratıyor.

Parasal ve Finansal Koşullar

TL mevduat faizleri 12 Eylül dönemine göre düşüş göstererek 17 Ekim haftası itibarıyla %48,5 seviyesine geriledi. Aynı dönemde kredi faizlerinde de belirgin düşüşler kaydedildi: TL ticari kredi faizleri %47,9, ihtiyaç kredisi faizleri %62,7, konut kredisi faizleri %37,9 ve taşıt kredisi faizleri %36,3 seviyesinde gerçekleşti.

Bireysel kredilerde dört haftalık büyüme ortalaması 12 Eylül–17 Ekim döneminde %3,1’e indi; kredi kartı büyümesindeki yavaşlama bu düşüşte etkili oldu. TL ticari kredilerin aynı dönem dört haftalık büyüme ortalaması hafif yükseldi. Kurdan arındırılmış yabancı para ticari kredilerde büyüme hızı önceki dönemin altındaydı.

TCMB brüt uluslararası rezervleri 12 Eylül’den bu yana 20,6 milyar ABD doları artarak 17 Ekim itibarıyla 198,4 milyar ABD dolarına ulaştı. Türkiye’nin 5 yıllık CDS primi yatay seyrederek 22 Ekim’de yaklaşık 267 baz puan düzeyindeydi. Yurt dışı yerleşiklerin hisse senedi pozisyonları sınırlı kalırken, toplamda yaklaşık 1,3 milyar ABD doları net portföy girişi gerçekleşti; bunun büyük kısmı DİBS piyasasına yöneldi.

Talepler, Üretim ve İstihdam

Ağustos verilerine göre perakende satış hacmi aylık %0,9, çeyreklik %1,8 artış gösterdi; altın hariç tutulduğunda artışlar daha sınırlıydı. Toptan ticaretteki daralma ticaret satış hacmini aşağı çekti. Hizmet üretim endeksi ağıustosta %0,4 yükseldi ve çeyreklik bazda yatay seyretti. Kartlı harcamalar artarken, kart kullanım oranındaki yükseliş dışlandığında tüketim daha ılımlı kaldı. Beyaz eşya ve otomobil satışlarında gerilemeler izlendi.

Sanayi üretimi ağustosta aylık %0,4, yıllık %7,1 artış kaydetti; çeyreklik bazda üçüncü çeyrekte yatay seyretti. İmalat sanayindeki öncü göstergeler faaliyetlerin zayıf olduğunu gösteriyor. İnşaat üretimi üçüncü çeyrekte %5,1 artarken yıllık bazda %24,5 seviyesinde yükseldi.

İstihdam ağustosta 32,8 milyon kişiye ulaşarak çeyreklik bazda %0,5 artış gösterdi. İşsizlik oranı %8,3’e geriledi. Anketler, imalat sanayinde istihdam beklentilerinin tarihsel ortalamanın altında kaldığını işaret ediyor.

Cari Denge ve Dış Ticaret

Ağustos ayında cari işlemler hesabı 5,5 milyar dolar fazla verdi; 12 aylık cari açık 18,3 milyar dolara geriledi. Seyahat gelirleri sezonla birlikte 8,3 milyar dolara yükseldi. Eylülde ihracat gerilerken ithalat arttı ve dış ticaret açığı genişledi; altın ithalatındaki yükseliş bu gelişmede dikkat çekti. Altın hariç tutulduğunda ithalat artışı daha sınırlı gerçekleşti. Eylülde altın ithalatı yaklaşık 2,5 milyar dolar olarak kaydedildi.

Cari açığın finansmanında bankacılık sektörünün 12 aylık uzun vadeli borç çevirme oranı ağustosta %167,3 olarak gerçekleşti. Sektör dışı firmalarda bu oran yaklaşık %150 seviyesinde oldu. Döviz cinsinden borçlanmanın azalması ve ekonomik faaliyetin yavaşlamasıyla bu oranlarda düşüş eğilimi bekleniyor.

Enflasyon Gelişmeleri ve Beklentiler

Eylül ayında TÜFE aylık %3,23 artarken yıllık enflasyon %33,29’a yükseldi. B endeksi %32,86’ya çıkarken C endeksi %32,54’e geriledi. Gıda ve enerji grupları enflasyona yukarı yönlü katkı yaptı; özellikle gıda fiyatlarındaki yükseliş belirleyici oldu.

Gıda ve alkolsüz içeceklerde aylık artış %4,62 ile öne çıktı; kuraklık ve arz darboğazları etkili oldu. İşlenmemiş gıdada sebze, beyaz et, yumurta ve kuruyemişler, işlenmiş gıdada ise süt, yağ ve kahve-çay gibi ürünlerde fiyat artışları izlendi. Hizmet fiyatlarında okula dönüş etkisi hissedildi, giyim ve dayanıklı tüketim mallarında sezon geçişi etkili olurken enerji fiyatları daha ılımlı seyretti.

Enflasyonun ana eğiliminde eylülde yükseliş gözlenirken B ve C endekslerinin üç aylık ortalamalarında sınırlı artışlar kaydedildi. Üç aylık ortalama fiyat artışı temel mallarda yükselirken hizmetlerde genel olarak yatay kaldı. Medyan enflasyon aylık bazda %2,1 seviyesine yükseldi.

Üretici fiyatları eylülde aylık %2,52 artarken yıllık oran %26,59 düzeyine geldi; gıda ürünleri ve dayanıklı tüketim malları bu yükselişte belirgin oldu. Uluslararası emtia fiyatları eylülde genel olarak yükseldi; brent petrol ortalama fiyatı ekimde düşüş gösterdi.

TCMB raporunda özellikle gıda kaynaklı fiyat hareketlerinin enflasyon beklentileri üzerindeki yukarı yönlü riskleri artırdığı; Ekim ayında kısa ve orta vadeli enflasyon beklentilerinde yükseliş kaydedildiği bildirildi. 2025 yıl sonu beklentisi %31,8, 2026 yıl sonu beklentisi %22,1 seviyesine çıktı. On iki ve yirmi dört ay sonrası beklentiler sırasıyla %23,3 ve %17,4 seviyelerinde oldu. Beş yıllık beklenti %11,4’e yükseldi.

Para Politikası Değerlendirmesi

Para Politikası Kurulu toplantısında politika faizi %40,5’ten %39,5’e indirildi. Gecelik borç verme faiz oranı %42,5, borçlanma faizi ise %38 seviyesine çekildi. Kurul, fiyat istikrarı sağlanana kadar talep, kur ve beklenti kanalları üzerinden dezenflasyonu destekleyecek sıkı para politikası duruşunun devam edeceğini vurguladı.

Politika adımlarının enflasyon görünümüne bağlı olarak temkinli şekilde şekillendirileceği; ara hedeflerden sapma olması halinde para politikasının sıkılaştırılacağı kaydedildi. Kredi ve mevduat piyasalarında beklenmeyen gelişmeler görülmesi durumunda aktarım mekanizmasının ilave makroihtiyati tedbirlerle destekleneceği, likidite koşullarının yakından izleneceği ifade edildi.

Kurul, kararlarını enflasyonu orta vadede %5 hedefine yaklaştıracak şekilde veri odaklı, şeffaf ve öngörülebilir bir çerçevede alacağını belirtti.