Ekim Ayında Tarım Fiyatlarında Öne Çıkan Değişimler

Ekim ayında tarım sektörü maliyet ve ürün fiyatlarında belirgin dalgalanmalar yaşandı. Tarım girdilerinden gıdaya kadar pek çok kalemde hem aylık hem de yıllık farklılaşmalar gözlendi.

Gübre ve Yakıt Fiyatlarındaki Hareket

Ziraat odalarından sağlanan verilere göre ekim ayında bazı gübre türlerinde küçük düşüşler, bazılarında ise artışlar görüldü. Kompoze 20.20 gübrenin fiyatı %0,7 gerilerken; amonyum sülfat %0,4, DAP %0,3 ve ÜRE %1 azaldı. Amonyum nitrat gübresi ise %0,8 artış gösterdi. Yıllık bazda ise gübre maliyetlerinin genel olarak yükseldiği kaydedildi.

Enerji maliyetlerinde de artışlar mevcut: mazot fiyatı ay bazında %1,9, yıllık bazda ise %30,4 yükseldi. Besi yemi fiyatı aylık %1,3, süt yemi fiyatı ise %1,1 artış gösterdi.

Üretici ile Market Arasındaki Fiyat Farkları

Üretici fiyatları ile market raf fiyatları arasındaki makas en yüksek düzeyde patateste izlendi; fark %382,9 seviyesine kadar çıktı. Bunu kuru soğan (%284,1), marul (%242,1) ve maydanoz (%229,5) izledi.

Patates: Üreticide 5,25 TL → Markette 25,35 TL (4,8 kat)
Kuru soğan: Üreticide 4,92 TL → Markette 18,90 TL (3,8 kat)
Marul: Üreticide 17,17 TL → Markette 58,73 TL (3,4 kat)
Maydanoz: Üreticide 5,17 TL → Markette 17,02 TL (3,3 kat)

Ekim ayında market raflarında 36 üründen 22’sinde fiyat artışı, 14’ünde ise azalış görüldü. Market tarafında en yüksek artışlar patates (%32,9), kuru soğan (%30,3), domates (%24,4) ve taze soğan (%12,2) olarak tespit edildi. En çok düşüş gösteren ürünler ise yeşil fasulye (%-21,9), limon (%-16,6), sivri biber (%-15,7) ve kuru kayısı (%-8,8) oldu.

Üreticide Gözlenen Fiyat Değişimleri

Üretici seviyesinde incelenen 28 ürünün 15’inde fiyat artışı, 10’unda düşüş, 3’ünde ise değişim olmadı. Üreticideki en büyük düşüş yeşil fasulyede (%-28,4) yaşandı; bunu fındık (%-15,2), salatalık (%-13,8) ve kuru incir (%-13,6) izledi.

En fazla artış gösteren ürünler ise kabak (%69,2), domates (%50,3), Antep fıstığı (%25,0) ve patates (%19,9) oldu.

Fiyat Hareketlerinin Başlıca Nedenleri

Farklı ürünlerdeki fiyat değişimlerinin arka planında birkaç temel etken öne çıkıyor:

Mevsimsel geçişler: Kabak, domates ve patlıcanda tarladan seraya geçişle birlikte arz daralması fiyatları yukarı çekti.
Kuraklık ve rekolte: Antep fıstığı gibi bazı ürünler bu yıl kuraklık ve “yok yılı” etkisiyle arz sıkıntısı yaşadı, bu da fiyatları yükseltti.
Depolama ve hasat maliyetleri: Kışlık patates hasadının kuraklıktan etkilenmesi ve depolama maliyetlerinin artması patates fiyatlarını artıran unsurlar arasında yer aldı.
Arz kaynaklı düşüşler: Taze fasulyede bazı bölgelerde hasadın devam etmesi arzı artırıp üretici fiyatlarını baskıladı. Salatalıkta seradaki üretim artışı fiyat düşüşüne yol açtı.
Lojistik ve talep değişimleri: İncir ihracatında yaşanan gecikmeler talebi azaltarak fiyatları geriletti. Fındıkta zirai don nedeniyle rekoltenin düşük olması fiyatları yukarı çekse de, ilerleyen dönemde ihracatçı ve fabrika baskıları üretici fiyatlarını düşürdü.

Genel olarak ekim ayında hem girdilerde hem de tedarik zincirinin farklı halkalarında gözlemlenen dalgalanmalar ürün bazında farklı etkiler yarattı. Önümüzdeki dönemde mevsimsel gelişmeler, hava koşulları ve depolama/lojistik maliyetleri fiyatlar üzerinde belirleyici olmaya devam edecek.