Nisan–Temmuz 2024 döneminde İstanbul, Adana ve Mersin’de gerçekleştirilen saha görüşmelerine dayanan araştırma, Türkiye’de 18–29 yaş aralığındaki gençlerin önemli bir bölümünün işgücünde yer almadığını ortaya koydu. Çalışma, gençlerin ekonomik sıkıntılar, pandemi etkileri ve deprem gibi krizlerin yarattığı belirsizlik ve psikolojik yük ile mücadele ettiğini gösteriyor.

İşgücüne Katılım ve Çalışma Tipleri

Araştırma sonuçlarına göre gençlerin yüzde 54’ü işgücüne dahil değil. İstihdam edilen gençlerin içinde ise yaklaşık yüzde 19’unun mavi yakalı işlerde çalıştığı tespit edildi. Bu veriler, gençlerin hem istihdam düzeyi hem de iş türleri açısından kırılgan bir konumda olduğunu işaret ediyor.

Kadınların İstihdam Durumu

18–29 yaş aralığındaki genç kadınların istihdama katılım oranı yaklaşık yüzde 28 seviyesinde kaldı. İş arama süresi uzayan kadınlar ailelerinden ve çevrelerinden “çözüm” olarak evlilik önerileriyle karşılaşıyor. Ayrıca çocuklu kadınların yoğun bakım ve ev içi sorumlulukları, işgücüne katılımlarını sınırlayan önemli bir etken olarak raporda yer aldı.

Tecrübe Döngüsü ve İşe Giriş Engelleri

Gençler, işe alımlarda talep edilen “deneyim” koşulunun kendi istihdam şanslarını kısıtladığını belirtiyor. Birçok genç, işverenlerin 2–3 yıl gibi minimum tecrübe beklentilerinden yakınıyor; bu durum işe giriş imkânlarını azaltırken deneyim edinmeyi de zorlaştırıyor. Sonuç olarak gençler, kısa vadeli ve güvencesiz pozisyonlarda çalışmaya yöneliyor.

Çalışma Koşulları ve Güvencesizlik

Saha görüşmelerinde gençlerin sıklıkla düşük ücret, sigortasız çalışma ve ağır fiziksel koşullar gibi sorunlarla karşılaştığı kaydedildi. Fabrikalarda ve günlük işlerde çalışanlar, uzun yolculuklar, yetersiz molalar ve aynı ücret karşılığında aşırı iş yükü gibi sıkıntıları dile getirdi. Bu durumlar gençlerin hem fiziksel hem de ruhsal sağlığını olumsuz etkiliyor.

Ağırlıklı İş Bulma Yöntemleri ve Torpil Endişesi

Gençler genellikle kurumların resmi işe alım kanalları yerine aile ve arkadaş çevresi aracılığıyla iş buluyor. Bu durum, iş piyasasında eşitlik endişelerini beraberinde getiriyor; bazı gençler torpil nedeniyle hak ettikleri pozisyonlara ulaşamayacakları kaygısını taşıyor. Aile ve sosyal ağlar yoluyla sağlanan işler çoğunlukla enformel, sigortasız ve mevsimsel nitelikte oluyor.

Birlikte Ele Alınması Gereken Temel Sorunlar

• Gençlerin işgücüne katılımını engelleyen deneyim beklentileri ve erişim zorlukları
• Kadınların bakım yükleri nedeniyle istihdama erişimde yaşadığı engeller
• Güvencesiz ve düşük ücretli çalışma koşullarının yaygınlığı
• İş bulmada sosyal ağlara bağımlılık ve bunun yarattığı adaletsizlikler
• Krizlerin gençlerin psikolojik iyi olma haline olan olumsuz etkileri

Sonuç

Araştırma, gençlerin ekonomik ve sosyal kırılganlıklarının derinleştiğini; istihdam politikaları, iş gücü eğitimi ve sosyal destek mekanizmalarının gençlere yönelik daha kapsayıcı ve koruyucu biçimde yeniden tasarlanması gerektiğini ortaya koyuyor. Uzun vadeli çözüm için hem istihdam fırsatlarının çeşitlendirilmesi hem de gençlerin deneyim kazanmasını kolaylaştıracak uygulamaların hayata geçirilmesi önem taşıyor.