Türkiye’de Hava Kalitesi Alarm Veriyor: 81 İlde DSÖ Standartları Aşılıyor

Yayımlanan bir rapor, ülke genelinde hava kalitesinin Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından belirlenen sınırların üzerinde olduğunu ortaya koydu. Rapora göre Türkiye’de hiçbir il DSÖ’nün önerdiği temiz hava kriterlerini karşılamıyor; yani 81 ilin tamamında kirli hava solunuyor. Hava kirliliğinin yıllık ekonomik maliyeti ise yaklaşık 138 milyar dolar olarak hesaplandı.

PM2.5’in Sağlık Üzerindeki Etkileri

Partikül madde olarak bilinen PM2.5, çapı yaklaşık 2.5 mikrometre olan çok küçük parçacıklardır. Bu parçacıklar akciğerlerin en uç bölgelerine kadar ulaşabiliyor ve dolaşım sistemine karışabiliyor. Küresel veriler PM2.5’in her yıl milyonlarca erken ölüme katkıda bulunduğunu gösteriyor.

Hava kirliliği özellikle kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ve akciğer kanseri gibi solunum sistemi hastalıklarına bağlı ölüm oranlarını artırıyor. Yapılan hesaplamalara göre KOAH kaynaklı ölümlerin önemli bir kısmı hava kirliliğine bağlanabiliyor.

Ozon ve Kısa Süreli Etkiler

Trafik, sanayi faaliyetleri ve fosil yakıtların güneş ışığı ile etkileşimi sonucu oluşan ozon, solunum yoluyla vücuda giriyor. Ozon akciğer dokusuna zarar vererek iltihaplanmaya neden olabiliyor ve kana karışarak tüm organlara ulaşabiliyor.

• Kısa dönemde görülebilecek etkiler: akciğer fonksiyonlarında düşüş, enfeksiyonlara yatkınlık, astım atakları ve kan basıncında artış.
• Ciddi vakalarda ise ozon maruziyeti ölümle sonuçlanabilecek sağlık problemlerine yol açabiliyor.

Ekonomik Yük ve Önlenebilir Ölüm Sayısı

Raporda yer alan hesaplamalara göre PM2.5 kaynaklı hava kirliliğinin Türkiye ekonomisine yıllık maliyeti yaklaşık 138 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Hava kalitesi DSÖ önerilerine çekildiği takdirde yılda on binlerce hayat kurtarılabilir.

• DSÖ seviyelerine çekilmesi durumunda yılda en az 60.000 kişinin hayatı korunabilir.
• Hava kirliliğinin neden olduğu oransal etki tahminleri: KOAH kaynaklı ölümlerin ~%41, kalp hastalıklarına bağlı ölümlerin ~%27.7, inme kaynaklı ölümlerin ~%27.4, akciğer kanserine bağlı ölümlerin ~%18.6’sı hava kirliliğine bağlanabiliyor.
• Demans riski hava kirliliği nedeniyle yaklaşık %8 artış gösterebiliyor.
• Genel bakışla, her 8–9 dakikada bir kişi hava kirliliğine bağlı nedenlerle yaşamını yitiriyor.

Sonuç

Hava kirliliği hem sağlık hem de ekonomi açısından ciddi bir yük teşkil ediyor. PM2.5 ve ozon gibi kirleticilerin azaltılmasına yönelik kapsamlı politika ve uygulamalar, halk sağlığını korumak ve ekonomik kayıpları azaltmak açısından acil önem taşıyor.