0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

2025 Nobel Kimya Ödülü sahipleri açıklandı

İsveç Kraliyet Bilimler Akademesi’nde düzenlenen basın toplantısında 2025 Nobel Kimya Ödülü’nün kazananları duyuruldu. Ödül, Japon bilim insanı Susumu Kitagawa, Avustralyalı Richard Robson ve Amerikalı Omar M. Yaghi’ya “metal-organik çerçevelerin geliştirilmesi” konusundaki öncü çalışmaları nedeniyle verildi.

Ödül gerekçesinde, araştırmacıların geliştirdiği bu yeni moleküler yapılar—metal-organik çerçeveler (MOF’lar)—içlerinde büyük ve kontrollü boşluklar barındırdığı, bu sayede moleküllerin girip çıkabildiği belirtildi. Bu özellikleri sayesinde MOF’lar çeşitli çevresel ve endüstriyel uygulamalarda kullanılabiliyor.

Uygulama alanları

• Çöl havasından su toplama: MOF’lar, düşük nem koşullarında bile havadan su çekebilen malzemeler olarak araştırılıyor.
• Su arıtımı: Su içindeki kirleticilerin tutularak temizlenmesinde etkili olabiliyorlar.
• Karbondioksit yakalama: Atmosferden veya endüstriyel çıkış gazlarından CO₂ tutmada potansiyel gösteriyorlar.
• Hidrojen depolama: Enerji depolama çözümlerinde hidrojenin güvenli ve yoğun şekilde saklanmasına katkı sağlayabiliyorlar.

Bilimsel bağlam

MOF’lar, atomik düzeyde tasarlanabilen ve yüzey alanı çok yüksek iskelet yapılar oluşturan malzemelerdir. Bu özellikleri onları gaz depolama, ayrıştırma ve kataliz gibi alanlarda özellikle ilgi çekici kılmaktadır. Kitagawa, Robson ve Yaghi’nin çalışmaları, bu yapıların sentezlenmesi ve uygulanabilirliğinin artırılması yönünde önemli ilerlemeler sağladı.

Geçmiş yıllardan kısa not

Geçen yılki Nobel Kimya Ödülü, bilgi-işlemsel protein tasarımı alanındaki çalışmaları nedeniyle David Baker ile protein yapı tahmini üzerine yaptıkları çalışmalar nedeniyle Demis Hassabis ve John Jumper arasında paylaşılmıştı.

Nobel Ödülleri hakkında

Alfred Nobel’in vasiyeti gereği kurulan Nobel Vakfı, dünya çapında insanlığa katkı sağlayan kişilere ve kuruluşlara Nobel Ödüllerini takdim ediyor. Ödüller; fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barış dallarında İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından veriliyor.

Ekonomi alanındaki Nobel Ödülü ise İsveç Merkez Bankası’nın (Sveriges Riksbank) inisiyatifiyle 1968’de kararlaştırılmış ve ilk kez 1969’da takdim edilmiştir. Nobel ödülleri, genellikle her yıl Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık’ta sahiplerine sunulur. Tarih boyunca bazı yıllarda ödül verilmediği dönemler olmuş; bu iptaller daha çok Birinci ve İkinci Dünya Savaşları yıllarına denk gelmiştir. Ayrıca COVID-19 salgını nedeniyle 2020 ve 2021’de törenler eskisi gibi yapılamamıştır.